“AZƏRSU”NUN BORCUNU VƏTƏNDAŞLAR ÖDƏYƏCƏK… - “Azərsu”nun çıxarılması və çatdırılmasında iştirak etmədiyi su üçün niyə bu şirkətə pul ödənilməlidir?

12/04/2022 - 12:48 2 950 0   0  

Son illər Azərbaycanda bir sıra dövlət şirkətlərinin büdcənin “pulsoranı”na çevrildiyi kimsəyə sirr deyil. Heç şübhəsiz, bu şirkətlərdən biri də “Azərsu” ASC-dir. Maraqlıdır ki, son 4 il ərzində əhaliyə satılan içməli suyun qiyməti təxminən 4 dəfə artırılsa da, bu şirkətin borcu nəinki azalır, əksinə hər il daha da çoxalmaqdadır. Xatırladaq ki, sonuncu dəfə 2021-ci il fevralın 1-də Tarif (qiymət) Şurasının qərarı ilə bir kubmetr su təchizatının tarifi ƏDV daxil olmaqla əhali üzrə Bakı, Sumqayıt, Xırdalan şəhərləri və Abşeron rayonu üçün 70 qəpik, digər inzibati ərazi vahidləri üzrə 60 qəpik, tullantı sularının axıdılması xidmətinin tarifi isə ölkə üzrə bir kubmetr üçün 30 qəpik səviyyəsində təsdiq olunub. Hansı ki, bundan öncəki ili - 2020-ci ili bu qurum dövlətə 7,3 milyard manat borc ilə başa vurub.

2021-ci ilin maliyyə hesabatı isə hələ təqdim edilməsə də, son illər ərzində yaşanmış təcrübəyə əsasən demək olar ki, ötən illərdə olduğu kimi, milyonlarla manat vəsaitin korrupsiya yolu ilə talanması nəticəsində “Azərsu” ötən ili də külli miqdarda borcla qapadacaq. Üstəlik, yenə də dövlətdən ayrılan dotasiyanın həcmini artırmağa və tarifləri bir qədər də yüksəltməklə əhalinin cibindəki sonuncu qəpiyə də sahib çıxmağa çalışacaq. Necə ki, bu il martın 17-də Nazirlər Kabineti “Azərbaycan Respublikasında sudan ödənişli istifadə Qaydaları” adlı sənəd qəbul edib. Bu sənədə əsasən, Azərbaycan vətəndaşları istehsalatda “Azərsu”nun çıxarılma və çatdırılmasında iştirak etmədiyi su üçün pul ödəməli olacaqlar.

Xatırladaq ki, ekologiya və təbii sərvətlər nazirinin müşaviri Rasim Səttarzadənin mətbuata verdiyi məlumata görə, Nazirlər Kabinetinin sərəncamında təbii su ehtiyatları ödənişli hesab edilir. “Su ilə zəngin ölkələrdə insanların təbii su mənbələrindən istifadəsi pulludur”, - deyə o vurğulayır.

Halbuki, Abşeron kəndlərində hələ də qədim quyular mövcuddur ki, sakinlər bitkiləri suvarmaq üçün onlardan su götürür, bəzi quyularda hətta içməli su da olur. Sahibləri isə quyuların pulunu ödəmirlər. Azərbaycanın dağ kəndlərinin sakinləri həyətlərinə axan bulaq suyunu qədim, bəzən qorunub saxlanmış keramika borularla (İlisu, Sarıbaş, Qax rayonunun kəndlərində və s.) alırlar. Bu qəsəbələrdə “Azərsu” və su sayğacları yoxdur.

R.Səttarzadənin bəyanatının mətnində əlavə edilir: “Qaydalara əsasən, texniki qurğular və avadanlıqlar tətbiq etməklə, su və su təsərrüfatı obyektlərindən, o cümlədən yerüstü və yeraltı təbii su mənbələrindən, su anbarlarından bilavasitə su götürən hüquqi və ya fiziki şəxslər tərəfindən suyun həcminə görə ödənişlər həyata keçiriləcək”.

Tariflər illik istehlak monitorinqi məlumatlarına uyğun olaraq müəyyən ediləcək. Bu zaman ödəniş suyun keyfiyyətindən, təyinat yerindən, su təsərrüfatının texniki səviyyəsindən, daşınma üsulundan və digər meyarlardan asılı olaraq hesablanacaq.

R.Səttarzadə göstərir ki, su əhaliyə (yalnız fiziki şəxslərə) açıq, ictimai istifadə mənbələrində - dənizdə, göllərdə, çaylarda pulsuz qalacaq. Yəni vətəndaşlar texniki vasitələrdən istifadə etmədən suyun götürülməsi şərti ilə dənizdə və çaylarda çimmək, mal-qara, balıq tutmaq, qayıqla səyahət etmək üçün pul ödəməli olmayacaq.

Onun sözlərinə görə, sudan istifadə haqqı onun keyfiyyətindən, təyinatından, su təsərrüfatı obyektlərinin texniki səviyyəsindən, suyun götürülmə, nəqledilmə üsullarından və digər amillərdən asılı olaraq differensiallaşdırılacaq: "İstifadəsi hamı üçün mümkün və açıq olan su obyektlərindən fiziki şəxslərin öz ehtiyaclarını təmin etmək məqsədilə (çimərlik, qayıqla gəzinti, idman, həvəskar balıq ovu, mal-qaranın suvarılması, texniki qurğulardan istifadə etmədən su götürmə və s.) istifadəsi ödənişsiz olacaq”.

Qeyd edək ki, üç ay müddətində sudan istifadəyə görə ödəniş mexanizmi ilə bağlı təkliflər nazirlikdə toplanaraq Nazirlər Kabinetinə təqdim olunacaq. Ödənişin məbləği isə Tarif Şurasında müəyyən olunacaq.

Təbii ki, əgər dövlət sənədində Tarif Şurasının adı çəkilirsə, qiymətlər artacaq. Bunu azərbaycanlılar öz təcrübəsindən bilirlər və bu barədə heç bir şübhə yoxdur. Ancaq belə suallar da yaranır: “Azərsu”nun səlahiyyəti bu qurumun hasilat və çatdırılmasına bir qəpik də xərc çəkmədiyi, sudan istifadə edən kənd və qəsəbələrin sakinlərinə şamil ediləcəkmi? Ekologiya Nazirliyi bu suala cavab verə bilməz, çünki nazirliyin mətbuat xidmətindən “Turan”-ın müraciətinə verilən cavaba görə, Rasim Səttarzadə aprelin 7-də məzuniyyətə çıxıb və xaricə gedib. O, “Turan”-dan gələn zəngə cavab verməyib. Mətbuat xidməti onu da əlavə edib ki, nazirin müşaviri rəsmi açıqlamada deyə biləcəyi hər şeyi deyib.

Ekologiya Nazirliyinin bəyanatında sudan istifadə ilə bağlı beynəlxalq təcrübəyə istinad olunduğundan, gəlin Azərbaycana oxşar qonşu ölkənin - Rusiya Federasiyasının təcrübəsinə keçək.

2022-ci il yanvarın 1-dən bu ölkədə artezian quyularından və suyun çıxarılması üçün quyulardan istifadəyə yalnız lisenziya ilə icazə veriləcək. Bu qayda göstərilən tarixdən əvvəl quyu qazmış şəxslərə şamil edilmir.

Yanvarın 1-dən sonra tələblər tətbiq olunur: quyu birbaşa şəxsi (və ya icarəyə götürülmüş) sahədə yerləşməlidir. Onun dərinliyi yalnız birinci sulu horizonta çata bilər, bu da mərkəzləşdirilmiş su təchizatı mənbəyi olmamalıdır(Mərkəzləşdirilmiş su təchizatı üçün bütün su ehtiyatlarının dövlət balansında olduğunu izah etməyə dəyər.) Bir quyu gündə 100 kubmetrdən az su istehsal edə bilər. Suyun çıxarılması sahibkarlıq fəaliyyəti ilə əlaqəli olmamalıdır. Gündə 500 kubmetrə qədər su çıxarılan bir neçə təsərrüfata xidmət edən quyusu olan torpaq sahibləri dövlət şirkətinə pul ödəməlidirlər.

Qeyd edək ki, Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən, artezian quyularının qazılmasına yalnız əlçatan məsafədə yerüstü su mənbələri olmadıqda və qanunla müəyyən edilmiş dərinlikdə icazə verilir.

Rusiyada müzakirə olunan qanunun qəbulundan əvvəl bu mənbələri qazmış quyuların və artezian quyularının sahibləri öz su mənbələri üçün arayış toplamamalıdırlar. Lakin yanvarın 1-dən sonra ərazisində yeraltı mənbə qazmaq niyyətində olanlar üçün tələblər qüvvəyə minir: yerin təkinin geoloji tədqiqi, faydalı qazıntı ehtiyatlarının dövlət ekspertizası aparılmalı, quyu layihələri üçün razılıq və təsdiq alınmalıdır ki, quyu qazan şirkətin bu sahədə ixtisaslı mütəxəssisləri var. Həmçinin şirkət bunu düzgün yerinə yetirmək üçün maliyyə və texniki imkanlara malikdir.

Yanvarın 1-dən sonra quyuların sahiblərindən ödənişli sənədlərin tam paketini tələb edirlər.

Rusiya Federasiyasında lisenziyasız "qrunt sularının çıxarılması" üçün onlar 3-5 min rubl, istehlakçının vəziyyətindən asılı olaraq 1 milyon rubla qədər məbləğdə cərimə edilir.

Oxucular fikir veriblərsə, Rusiyada analoji qaydalar qüvvəyə mindikdən sonra Azərbaycanda sudan istifadə ilə bağlı yeni qaydaların üç aylıq müzakirəsinə başlanılıb. Şübhə yoxdur ki, Azərbaycanın Ekologiya Nazirliyi Rusiya sənədininin surətini çıxaracaq, oradakı rublu manatla əvəz edəcək. Çox güman ki, Rusiya Federasiyasında olduğu kimi, köhnə, öz torpaqlarında, su mənbələrinin sahibləri yeni qaydalara uyğun olaraq qeydiyyata alınmağa məcbur edilməyəcəklər.

R.Səttarzadənin xarici təcrübə ilə bağlı açıqlamasının mətninə və Rusiya Federasiyasında qəbul edilmiş sənədə baxsaq, Azərbaycanda quyu sahibləri suyu pulsuz, ancaq köhnə üsulla – kəndirlə bağlı vedrə ilə götürə bilərlər. Quyulardan su elektrik nasosu ilə çəkilirsə, vətəndaşlar öz quyularından su üçün ödəniş tələb edən texniki cihazların istifadəsi qaydalarına tabedirlər.

R.Səttarzadə məzuniyyətdədir, qayıdanda deyə bilər ki, yeni qaydalar yaxın vaxtlarda məlum olmayacaq, çünki üç ay ərzində təklifləri toplamaq, sonra onları ümumiləşdirmək, təhlil edib dövlət idarələrində müzakirə etmək lazımdır. Amma acınacaqlı Azərbaycan təcrübəsi onu deməyə əsas verir ki, istənilən halda fermerlər əkin sahələrini suvarmaq üçün əvvəlkindən daha çox pul ödəməli olacaqlar və bu, şübhəsiz ki, mağazalarda məhsulların bahalaşmasına səbəb olacaq.

Suveren.az